ریاست تفتیش وزارت خارجه امریکا بر اساس تقاضای پی‌هم کانگرس، اخیراً پروسه، زمان طی‌مراحل و سایر نواقص برنامه ویزای خاص مهاجرت (SIV) آمریکا را مورد بررسی قرار داده است.
ریاست تفتیش وزارت امور خارجه امریکا پس از بررسی گزارش ویژه خود را در ماه اکتوبر سال 2022 به دست نشر سپرد. در این گزارش گفته شده است که بخش‌های مربوطه برای جمع‌آوری، تصدیق و گزارش زمان طی مراحل عرایض ویزه خاص مهاجرت افغان‌ها، ناسازگار و ناقص بوده است.
در جریان بیش از دو هفته عملیات تخلیه از افغانستان در سال 2021، بیش از 124 هزار نفر، به‌شمول شهروندان خارجی، همکاران افغان قوای امریکایی و حکومت امریکا و افغان‌های آسیب‌پذیر به ایالات متحده و برخی از کشورهای دیگر منتقل شدند. با آن‌هم سرنوشت هزاران متقاضی ویزه خاص مهاجرت که حکومت و نظامیان امریکایی را در جریان دو دهه گذشته کمک کرده اند و هنوز هم در افغانستان به سر می‌برند، مبهم باقی مانده است.
در مدت بیش از یک سال گذشته گزارش‌های متعددی در آژانس‌ها و رسانه‌های بین‌المللی به نشر رسیده است که وزارت خارجه امریکا با وجود برخی از اقدامات، هنوز هم شماری زیادی از درخواستی‌های ویزه خاص مهاجرت افغان‌ها را طی مراحل نکرده است. تا ماه می 2022 در حدود 61 هزار و 888 درخواستی ویزه خاص مهاجرت افغان‌ها طی مراحل نشده و همچنان 325 هزار ایمیل دیگر تا آن وقت ناخوانده باقی مانده بود. همچنان، در ماه می سال جاری، مرکز ملی ویزه امریکا (NVC) مشغول خواندن ایمیل‌های ماه اگست سال 2021 بوده است.
گزارش ریاست تفتیش که پس از 20 ماه اکتوبر سال 2022 نشر گردیده است، روند بررسی آن، عملکرد برنامه SIV را از ماه اکتوبر سال 2021 الی ماه می سال 2022 را در بر می‌گیرد.
بر اساس این گزارش، امور قنسولی به منظور محاسبه اوسط زمان طی مراحل عرایض طرزالعمل معیاری کاری را ایجاد کرده است، اما وزارت خارجه به استفاده از روش‌های متناقص ادامه داده است. بر اساس برنامه ویزه خاص مهاجرت، مدت زمانی طی مراحل درخواستی‌های این نوع ویزه 9 ماه در نظر گرفته شده است.
این ریاست گفته است که عدم داشتن طرزالعمل و گزارش‌دهی زمان دقیق طی‌مراحل درخواستی‌ها، مانع توانایی مدیریت وزارت خارجه برای رسیدگی به کمبودی‌ها و آوردن بهبود به‌موقع می‌شود.
ریاست تفتیش این وزارت در گذشته نیز گزارش داده بود که وزارت خارجه برای رسیدگی به عرایض ویزه خاص مهاجرت کارمندان کافی ندارد که این امر سبب تعویق درخواستی‌های ویزه خاص مهاجرت متقاضیان افغان شده است. سپس وزارت امور خارجه ایالات متحده با نشر اعلامیه‌ای گفت که کارمندان را افزایش داده اند، طی مراحل درخواست‌ها را ساده ساخته و بخش‌های تنکالوژی شان را بهبود بخشیده اند. وزارت خارجه امریکا در گذشته نیز از سهل‌سازی و تسریع روند طی‌مراحل ویزه خاص مهاجرت به افغان‌ها گزارش داده و علاوه نموده بودند که به‌منظور سهل سازی روند طی مراحل ویزه خاص مهاجرت، پس از این متقاضیان تنها یک فورمه را خانه پری خواهند نمود که این روند به منظور موثر ساختن این برنامه و در حذف موانع و کاهش معیاد زمانی درخواست‌ها کمک خواهد کرد. ریاست تفتیش وزارت خارجه ایالات متحده می‌گوید که بهبودی اندکی در این بخش صورت گرفته است.
پس از مرور و پیگیری مجدد میان ماه جنوری تا جولای سال 2022، ریاست تفتیش این وزارت یافته است که اقدامات امور قنسولی بر اساس پیشنهادات این ریاست، سبب بهبودی اندک شده اما روش جمع‌آوری یا تصدیق زمان طی‌مراحل عرایض افغان‌ها برای ویزه خاص مهاجرت را بهبود نبخشیده است.
ریاست تفتیش وزارت خارجه امریکا با در نظرداشت مشکلات و کمبودی‌های موجود 9 پیشنهاد تازه را به ادارات مربوطه ارایه کرده است. در این پیشنهادات آمده است که این ادارات و شبعات بر اساس معیار‌های مشخص برای تصدیق و تجدید دقیق و تکمیل معلومات دریافت شده، میکانیزم، مقررات و روش‌ها را ایجاد و تطبیق کنند.
در این پیشنهادات همچنان بر هماهنگی میان این ادارات تاکید صورت گرفته و گفته شده است برای نظارت از تطبیق انکشافات به‌میان‌آمده نیز باید پالیسی‌ها و طرزالعمل‌های را جهت سهل‌سازی و تسریع صدور ویزای خاص مهاجرت ایجاد و تطبیق کنند.