آتش‌سوزی یا حریق در خانه یکی از قدیمی‌ترین بلاهایی است که میتواند در زمانی کوتاه، دارایی و سلامتی افراد را به خطر اندازد. آتش‌سوزی عبارت است از سوختن مواد قابل سوخت یا آتش ناخواسته است که از یک منبع حرارتی در لحظه وقوع کنترول‌ناپذیر آغاز شده و با نیروی حرارتی خود گسترش و توسعه می‌یابد.
همیشه از خود می‌پرسیم که قبل از وقوع آتش‌سوزی یا حریق چه باید کرد و چه اقدامات پیش‌گیرانه قبل از وقوع آتش‌سوزی و هنگام آتش‌سوزی می‌توان انجام داد. این نکته را باید توجه داشته باشیم که آتش‌سوزی از جمله حوادثی است که در هر لحظه برای هر فرد و مکانی ممکن است اتفاق بی‌افتد و حتماً هم شنیده‌اید که حادثه خبر نمی‌کند، اما نباید فراموش کرد که اکثر حوادث قابل پیش‌گیری هستند.
در این مقاله به عوامل آتش‌سوزی و اقدامات قبل از وقوع و هنگام وقوع آتش‌سوزی در منازل مسکونی باید رعایت گردد، می‌پردازیم.
عوامل مهم آتش‌سوزی
قبل از همه لازم است بدانیم که هر آتشی برای شروع به سه عنصر نیاز دارد که عبارت از آکسیجن، گرما و مواد قابل سوخت است. از آن‌جایی‌که هر سه عنصر در منازل مسکونی همیشه وجود دارند، از این‌رو عوامل مهم آتش‌سوزی را در ذیر یادآوری می‌نماییم:
- آتش‌سوزی منزل در هنگام پخت و پز: یکی از مهم‌ترین دلایل آتش‌سوزی در منزل، پخت و پز می‌باشد که می‌توان اجاق گازها، کباب پزها و دیگر لوازم را از وسایل باالقوه در ایجاد آتش‌سوزی به حساب آورد.
- آتش‌سوزی منزل از طریق وسایل گرمایشی: وسایل گرمایشی هم‌چون بخاری گازی، بخاری برقی، بخاری چوبی یا هیزمی و بخاری‌های نفتی از دیگر علت‌های آتش‌سوزی منزل به خصوص در فصل زمستان هستند.
- آتش‌سوزی از طریق لوازم الکترونیکی و وسایل برقی: لوازم الکترونیکی از دیگر دلایل شایع ایجاد آتش‌سوزی در منازل می‌باشند، سیستم‌های الکترونیکی و کیبل یا لین‌های فرسوده برق، جرقه زده و باعث آتش‌سوزی می‌شوند.
- بی‌احتیاطی انسان: یکی از معمول‌ترین علل شروع حریق بی‌احتیاطی است. استفاده نادرست از انواع مواد قابل سوخت همانند سگرت، لیتر آتش‌زا، اتصالات برقی و خرابی وسایل برقی میتواند سبب آغاز حریق گردد.
- بازی کودکانه: کودکان با بازی‌های کودکانه و اشتباهات ناخودآگاه شان همانند روشن نمودن آتش با استفاده از قطی گوگرد یا لیتر لیتر آتش‌زا سگرت، می‌توانند یکی از مهم‌ترین عوامل برای ایجاد آتش‌سوزی باشند.
پیش‌گیری از آتش‌سوزی
ساده‌ترین و موثرترین روش برای مردام جهت پیش‌گیری و اطمینان از ایمنی حریق، پیش‌گیری از شروع حريق است. در صورت موفقیت‌آمیز بودن پیش‌گیری به سایر تدابیر ایمنی نیازی نخواهد بود. برای پیش‌گیری از حریق باید به عناصر آن که عبارت اند از گرما، مواد سوخت و آکسیجن توجه جدی نماییم. در این میان حذف آکسیجن از منازل و ساختمان‌ها تقریبا غیرممکن است و در نتیجه برای پیش‌گیری باید روی دو عامل دیگر تمرکز شود. بسیاری از آتش‌سوزی‌های منازل مسکونی از بی‌احتیاطی و یا فرسودگی ساختمان‌هاست که با اندکی فکر و هزینه قابل پیش‌گیری است.
برخی از نکات مهم که در پیش‌گیری از آتش‌سوزی در خانه و محل کار باید رعایت شود:
- برای مراعات ﻧﮑﺎت اﯾﻤﻨﯽ و داشتن لوازم خاموش کردن آتش، در خانه حتماً دستگاههای آتش‌نشانی داشته و با نحوه استفاده آن هم آشنا باشید تا در زمان حادثه بتوانید از آن به نحوه موثر استفاده کنید. دستگاههای آتش‌نشانی ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺎﻻﻧﻪ و به‌طور ﻣﺮﺗﺐ مورد ارزیابی قرار داده ﺷﻮﻧﺪ. ﺑﺎﯾﺪ دﻗﺖ ﺷﻮد وﺳﺎﯾﻞ اﻃﻔﺎی ﺣﺮﯾﻖ در ﻣﺤﻞ درست ﺧﻮد ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ.
- مطمین شوید که سه عنصر آتش (مثلث آتش) در یک مکان در کنار هم قرار نگیرند وگرنه احتمال آتش‌سوزی بسیار است.
- مواظب باشید که ماشین آلات، دستگاه و تجهیزات بیش از اندازه گرم و داغ نشوند.
- از نشتی، ریزش و آلودگی مواد سوختنی در منازل جلوگیری کنید.
- دستمال و پارچه‌های آغشته با روغ و تیل را که برای تمیز کاری وسایل به کار می‌روند از شما دور باشند.
- هر گونه آلودگی مثل روغن، تیل و یا مواد چرب و سوختنی را در منازل خود مصون نگهدارید.
- مواد آتش‌گیر و قابل اشتعال را در جای مناسب و ایمنی نگهداری کنید.
- در صورت وقوع آتش‌سوزی و قبل از هر اقدام دیگر موضوع را سریعاً به واحدهای اطفاییه اطلاع دهید.
- در صورتی که می‌خواهید مسافرت بروید حتما گاز خود را به حالت خاموش درآورید.
- دوری مواد قابل اشتعال از وسایل آتش‌زا و دستگاههای گرم‌کننده یک قانون بسیار مهم است که باید در مکان‌های مسکونی رعایت شود.
- از ستندرد بودن وسایل برقی و اتصالات آن‌ها اطمینان حاصل کنید.
- از انواع دستگاه اطفایه حریق در منزل استفاده کنید و طرز به کارگیری آن را به تمام اعضای خانواده یاد بدهید.
- از قبل راه فرار از آتش‌سوزی را با خانواده‌تان چک کنید و طریقه فرار را تمرین نمایید.
- هرگز مایعات قابل اشتعال مانند روغن، تیل یا نفت را در فضای داخل خانه نگهداری نکنید و این مایعات را در ظرف مناسب و در مکان مصون نگهداری کنید.
- فیلتر سگرت را قبل از دورانداختن خاموش کنید، بهتر است اصلاً سگرت نکشید.
- یکی از اقدامی که می‌توان برای جلوگیری از آتش‌سوزی در منزل انجام داد، نصب سیستم هشداردهنده‌های حساس به دود است در جلوگیری از آتش‌سوزی خیلی موثر است. با نصب سیستم اعلام حریق در اتاق‌ها و آشپزخانه می‌توان در لحظات اولیه متوجه آتش‌سوزی شد. به این ترتیب افراد زمان کافی برای خاموش کردن آتش و یا ترک محل را خواهند داشت. این سیستم‌های هشدار هوش‌مند در برخی از منازل وجود دارد که وجود چنین سیستم‌ها میتواند احتمال مرگ در یک آتش‌سوزی را به نصف کاهش دهد.
در زمان آتش‌سوزی چه کنیم؟
در زمان مواجه شدن با آتش‌سوزی مهم‌ترین اقدام جلوگیری از گسترش آتش و خاموش کردن آن است. آتش‌سوزی به سرعت انتشار می‌یابد از این رو اولین کار با آتش‌نشانی و واحد اطفاییه تماس گرفته و سعی کنید شرح کامل حادثه را خلاصه اعلام کنید.
نوع ساخت ساختمان را بدانید و موضوع را با همسایه‌ها و نیروهای کمکی شریک کنید. لازم است بدانید که سازه‌های فلزی، به شدت در مقابل آتش‌سوزی ضعیف بوده و با کوچک‌ترین حریقی که در کنار ستون‌ها ایجاد شود فولاد فورا گداخته شده و بخش زیادی از مقاومت خود را از دست می‌دهد. از این‌رو در هنگام آتش‌سوزی به نکات مهم ذیل توجه داشته باشید:
- سعی کنید همه افراد را از ساختمان خارج کنید.
- به هیچ عنوان وارد ساختمان آتش گرفته نشوید.
- ظرف آتش‌گرفته که مشتعل است را حرکت ندهید.
- شعله را با شن، نمک، پتوی نمناک یا پوشش‌های دیگر خفه کنید.
- اگر دود، حرارت یا شعله‌های آتش، مسیرهای خروجی شما را مسدود کرده است، در را ببندید و در اتاق بمانید.
- ترجیحاً اتاق یا محلی که پنجره دارد را برای فاصله گرفتن از آتش انتخاب کنید.
- تنها با استفاده از یک پارچه به رنگ روشن، از طریق پنجره کمک بخواهید.
- در صورت امکان به اداره اطفاییه زنگ بزنید و موقعیت خود را خبر دهید.
- کوشش کنید تا همسایه‌ها و دوستان شما از حادثه اطلاع حاصل کنند تا در تماس با اداره اطفاییه و نجات زندگی شما کمک نمایند.
- هنگام آتش‌سوزی با بستن دستمال تر به دور دهان و بینی، میتوانید از خود در برابر گاز یا دودهای سمی محافظت کنید.
- به هیچ وجه از آب برای خاموش کردن آتش‌سوزی مواد نفتی استفاده نکنید.
- در صورتی که لباس تان آتش گرفت توقف کنید، روی زمین بیفتید و غلت بخورید تا آتش خاموش شود.
قابل یادآوری است، آتش‌سوزی در صورتی که به موقع مهار نشود، موجب خسارات زیادی در خانه می‌گردد. در برخی مواقع آتش‌سوزی، با سایر حوادث طبیعی مثل زلزله همراه بوده یا بلافاصله پس از آن‌ها رخ می‌دهد. در بسیاری از موارد، خسارات حریق ثانویه، حتی بیش از خسارات حادثه حریق یا آتش‌سوزی اولیه آن، می‌باشد.
کمک و مشوره
در زمان آتش‌سوزی، در صورت نیاز به کمک و وجود هر گونه آسیب جدی، فوراً با ادارات مسوول محلی چون اطفاییه، پولیس، تیم‌های نجات، سازمان‌های فعال در محل و یا ادارات ارایه دهنده خدمات اضطراری که ممکن است در آن منطقه کمک ارایه کنند، تماس بگیرید. هم‌چنان میتوانید، شماره 102 امبولانس و شماره رایگان 119 پولیس تماس بگیرید.
آن‌عده از افغان‌هایی که نیاز به معلومات و همکاری اختصاصی دارند، می‌توانند به شماره واتساپ "بپرسید" (+93729807235) یا مسنجر فیسبوک و یا از طریق وبسایت "بپرسید" با مشاوران "بپرسید" به تماس شده و در زمینه معلومات بیش‌تر حاصل نمایند.